Tabletler tabakları nasıl parlatıyor?
Bulaşık makineleri şüphesiz hayatı kolaylaştırıyor. Fakat doğru bulaşık tableti kullanılmadığında, tabaklar son durulama sonrasında hâlâ kirli kalabiliyor. Peki, küçük bir tablet nasıl oluyor da kirli tabakları, fincanları ve bardakları ışıl ışıl yıkıyor?
İnsanlar bulaşık tabletlerinden çok şey bekliyor: pırıl pırıl tabaklar, çizilmezlik, kireç önleme ve aynı zamanda düşük sıcaklıkta etkili yıkama. Tüm bunları yapmak için, ince ayarlı etkileşimli bileşen çeşitlerine ihtiyaç bulunuyor: örneğin yağı suda çözebilen yüzey etkin maddeler; tencere ve tabaklardaki artıkları temizleyebilen (un ve patatesteki nişasta gibi zincir molekülleri parçalayabilen ve et ve süt ürünlerindeki proteinleri bileşenlerine ayırabilen) enzimler; kahve ve çay lekelerini çıkaran beyazlatıcılar.
Geleneksel hepsi bir arada tabletlerin neredeyse yarısı fosfatlardan oluşuyor. Diğer özelliklerinin yanı sıra, fosfatlar, bulaşık suyundaki kalsiyum ve magnezyum iyonlarını bağlayarak beyaz kireç tortusu gibi göze hoş görünmeyen izlerin oluşumunu önlüyor. Fakat fosfatlar ekolojik olarak yararlı görülmüyor. Bitkinin beslenmesinde önemli bir yere sahip olduğundan, fosfatlar su sistemlerinde yosun artışına sebep olabiliyor. Bitkiler sudaki oksijeni tüketerek göl ve nehirleri “taşma noktasına” getirebiliyorlar. Deterjanlara daha katı fosfat limitlerinin koyulması ve pis su arıtma tesislerindeki düzenlemeler vasıtasıyla bu sorun çözülmeye çalışılıyor. Bu konuda daha katı düzenlemelerin getirilmesi muhtemel görünüyor. Avrupa’da 2017 yılından itibaren fosfatın bulaşık yıkama tabletlerinde kullanımının yasaklanması bekleniyor. Bu tip bir yasak hâlihazırda 2010 yılından itibaren ABD’nin 16 eyaletinde yürürlükte bulunuyor.
BASF, tabletin sağladığı performanstan ödün vermeyen daha ekolojik bir alternatif için, Trilon® M. adındaki biyobozunur kenetleme etken maddesini üretti. Bu madde, polimer ve diğer yardımcı maddelerle birlikte bulaşıklarda kireç tortusuna neden olan su sertliği iyonlarını bağlıyor (Ca2+ ve Mg2+) ve inatçı çay ve kahve lekelerini yok ediyor. Maddenin ismi hedef iyonlara “yapıştığı” için Yunanca’da kıskaç ya da kenet anlamına gelen “Chele” kelimesinden geliyor.
