Medya

Oldukça özel bir bileşen

Tuz, bir çeşniden çok daha fazlasıdır. Ve bir tutam tuza ihtiyaç duyan tek şey yemekler değildir: Tuz, aynı zamanda sabun, cam ve plastik kaplarda da bulunuyor.  

533594502
Beyaz altın zengini: Bolivya'daki Salar de Uyuni, dünyanın en büyük tuz çölüdür ve kendine özgü tuz tepecikleriyle ünlüdür.

Sabah kahvenize kazara şeker yerine tuz attığınız için ilk yudumu aldığınızda tükürdüğünüz oldu mu? Her ikisi birbirine bu kadar benzer olsa da, tadı dışında şekerde olmayan ama tuzda olan başka ne var?

182241995
Tuz, aynı zamanda sabunda da bulunuyor.

Tuzun elektrostatik güçleri onu son derece özel bir hammadde haline getiriyor. Günlük olarak tuzdan söz ettiğimizde, aynı zamanda sofra tuzu olarak da bilinen sodyum klorürden söz ediyoruz. "Tuz" kelimesi her tür katı iyonik bileşeni kapsadığından, kimya açısından pek çok tuz türünden sadece bir tanesini söylemiş oluyoruz. Genellikle büyüleyici kristal şekiller oluştursalar da, her kristal tuz değildir.

Her tuzun bir pozitif ve bir de negatif yükü vardır ve bu nedenle iki taraf birbirine yapışma isteği içerisindedir. İşte bu özellik, tuzu bu kadar farklı yeteneklere sahip hale getirir. Örneğin, banyoda sabun şeklinde bulunan tuz (kimya terimleriyle yağ asitlerinin sodyum ve potasyum tuzları), cildimizdeki yağlara ve bunların içerdiği kir partikülleriyle birleşmeyi bekler. Bazı bitki pigmentleri de en az tuz kadar elektrostatik bağ oluşturma konusunda isteklidir. Flokati halısı üzerindeki kırmızı şarap lekesi tuzla silindiğinde görünmez olur. Bunun nedeni, tuzun ve pigmentin birbirini çekmesidir.

“Vucudumuz, ortalama olarak 150 - 300 gram sodyum klorür içerir. Tuz olmadan yaşayamazdık.“

Her tuz aynı değildir  

Tuzlar beyaz veya dezenfektan özellikleri nedeniyle deodorantlarda kullanılan mor renkli potasyum permanganat gibi renkli olabilir. Tuzların tadı, tuzlu meyan kökünün bir bileşeni olan amonyum klorür gibi acı olabilir. Veya zehirli olmasına rağmen 19. yüzyıla kadar bir tatlandırıcı olarak kullanılan kurşun asetat (aynı zamanda kurşun şekeri olarak da bilinir) gibi tatlı olabilir. Altın çıkartmada kullanılan potasyum siyanür gibi bazı tuzlar son derece zehirlidir.

En fazla bilinen tuz sodyum klorürdür. Ancak küresel sofra tuzu üretiminin yaklaşık yüzde 95’i yemeklerimize girmiyor, onun yerine alüminyumdan küspeye kadar
değişen geniş bir yelpazedeki ürünler için hammadde olarak kullanılıyor.  

Tuz hareket ederken, yani sıvı hali son derece özel özelliklere sahiptir. Almanya'daki Bonn Üniversitesi'nin Mulliken Teorik Kimya Merkezi'nden Profesör Barbara Kirchner bunu, "İyonik sıvılar, elektrikle yüklü moleküllerden oluşur" diye açıklıyor. Bu türden sıvılarda şaşırtıcı reaksiyonlar mümkündür. Araştırmacı, "Çeşitli molekül iyonları kombinasyonlarından sınırsız sayıda yeni sıvı türleri elde edebilirsiniz. Örneğin şu anda, lityum-hava pillerinde enerji depolama özelliklerine yönelik bir araştırma gerçekleştiriliyor." diyor. Ve termal güneş enerjisinde iyonik sıvılar, ısı depolama ortamı olarak önemli bir rol oynuyor.

544006992
Dağ keçileri, hayvanların hayatta kalması için gerekli olan sodyum başta olmak üzere mineraller içeren kayaları yalıyor.

Aşırıya kaçmayın

Tuzun fizyolojik işlevleri olmadan hiçbir canlı hayatta kalamaz. Vucudumuz, ortalama olarak 150 - 300 gram sodyum klorür içerir. Kaybettiğimiz her türlü tuzu, yediğimiz yiyecekler aracılığıyla yenilememiz gerekiyor. Bir kural olarak bu miktar günde 6 gramdır. Bunun nedeni, sodyum iyonlarının vücutlarımızda bir tür evrensel düzenleyici olarak görev yapmasıdır. Sinir ve kas işlevleri açısından ve ayrıca hidrasyonumuzu ve kan basıncımızı düzenlemek açısından son derece önemlidirler. Kısacası tuz olmadan yaşayamazdık. Şaşırtıcı olan şey, fizyolojik olarak gerekli olan doz ve ölümcül doz arasında sadece 20 faktörlük bir fark vardır. Kişinin vücut ağırlığının her kilogramı için günde yaklaşık bir gram tuz tüketmesi halinde, o kişi fiziksel durumuna bağlı olarak yüzde 50 ihtimalle ölecektir. Bu nedenle 60 kilogram ağırlığındaki bir yetişkin 24 saat içerisinde yaklaşık 60 gram tuz tüketirse ölebilir; 15 kilogram ağırlığındaki küçük bir çocuk için ölümcül doz ise sadece bir yemek kaşığı büyüklüğünde 15 gram tuzdur.

İlgili içerik