Doğuda döngüsel vizyon
Çin'in ekonomisi büyüdükçe, döngüsel ekonomiyi düşünme yaklaşımı hepimiz için daha önemli bir hale geliyor. Ülkesinde döngüsel ekonomi fikrinin en önde gelen destekleyicisi olan Profesör Du Huanzheng, Çin'in bu yeni ekonomik model hakkında hem öğreneceği hem de paylaşacağı çok şey olduğuna inanıyor.
Creating Chemistry: Döngüsel bir ekonomiyi nasıl tanımlarsınız?
Profesör Du Huanzheng: Doğrusal bir ekonomide sıralama hammaddelerden ürünlere ve ürünlerden atığa doğrudur. Döngüsel bir ekonomide ise hammaddeden ürüne ve ardından geriye yenilenebilir kaynaklara doğru giden tam bir daire vardır. Biz Çin’de bir adım daha ileriye giderek döngüsel ekonomiyi hem üretim yöntemlerimizi hem de yaşam tarzlarımızı değiştiren yepyeni bir ekonomik model olarak görüyoruz. Geleneksel olarak seri üretim, kitlesel tüketim ve yığınla çöp anlayışı süregelmiştir. Oysa bizim şimdi üretimin en başında eko tasarıma, geri kazanılabilir ve biyobozunur ürünlerin yaratıldığı çevre dostu üretime, sorumlu tüketime ve insan toplumu için sürdürülebilir kalkınmayı başarmaya yönelik nihai bir hedefe ihtiyacımız var.
“Çin'de döngüsel ekonomiyi, hem üretim yöntemlerimizi hem de yaşam tarzımızı değiştiren yeni bir ekonomik model olarak görüyoruz.”
Döngüsel ekonomi fikrine kişisel olarak ilk ne zaman ilgi duydunuz?
1985 yılında öğrencilerimden bazılarını, Çin'deki en büyük düşük voltajlı elektrikli cihaz üretim üslerinden birisi olan, Wenzhou yakınlarındaki küçük bir şehre götürmüştüm. Burada Çin'in dört bir yanından eski trafoları topladılar, yeniden boyadılar ve iyi durumda olanları sattılar. Geri kalanların silikon çelik levhalarnıı ayırdılar ve yeni, daha küçük trafolar oluşturdular. Yani biz Çin'de 1980'li yıllarda bile, yetersiz kaynak sorununu çözüme ulaştırmak üzere atıkları önlemek istedik. Ardından, 21. yüzyılın başında, çevre üzerindeki etkileri açısından kaynak geri dönüşümünü düşünmeye başladık. Dolayısıyla bu durum, başlangıç kaynağı çevreyle ilgili endişeler olan ve şu anda kaynak sorunlarını da sürece dahil eden Almanya ve Japonya'nın aksinedir.
Sizce döngüsel ekonomi düşüncesinin hangi alanlarına acil olarak ihtiyaç duyuluyor?
Liderlerin dönüşüme önderlik yapabilmesi için kendi düşünce tarzlarını değiştirmesi gerekiyor. Bunu merkezi liderlik zaten yapıyor. Şimdi ise yerel hükümet liderlerinin bunu izlemesi gerekiyor. Çin’in son 30 yılda çok hızlı kalkınmasının ardında gayri safi milli hasıla temelinde ilçe liderlerinin belediye başkanlarınca ve belediye başkanlarının da valilerce desteklenmesi yatar. Ancak bu durum kaynakların israfına da yol açıyor. Bizim artık “kaynak üretkenliği” yöntemini benimsememiz gerekiyor. Çin’de bu kaynaklar kömür, çelik ve bakır gibi 13 adet en fazla kullanılan temel hammadde ile temsil ediliyor.
"Batıda, sanayileşme neredeyse 200 yıl sürdü. Çin'de ise bu gelişmeyi çok daha kısa bir süre içerisine sıkıştırmamız gerekti."
Çin, döngüsel ekonomiyi desteklemeye yönelik planları duyurusunu yaptı ve bunları bir önceki Beş Yıllık Planına dahil etti. Bu hem takdire değer, hem de şaşırtıcı bir durum. Hala Batı ekonomilerini yakalamaya çalışan Çin neden bu fikirleri daha şimdiden benimsiyor?
Batıda, sanayileşme neredeyse 200 yıl sürdü. Çin'de ise sadece gelişmiş ülkelerin karşılaştığı sorunları çözerek değil, gelişmekte olan ülkelerin karşılaştığı sorunları da çözerek bu gelişmeyi otuz yıl gibi çok daha kısa bir süre içerisine sıkıştırmamız gerekti. Çin’in sorumlu bir dünya gücü olarak, rüzgar, solar ve diğer temiz enerjiler konusunda en önde yer alarak küresel sürdürülebilir kalkınmada başrolde olmalıdır. Gelişmekte olan diğer ülkeler için örnek teşkil edebilecek bir şekilde kalkınmada ileriye yönelik büyük bir adım atmanın yollarını bulmak istiyoruz.
Çin hedeflerin planlanması ve tasarlanması aşamalarında son derece iyi iken, bunları uygulamaya sokmada genellikle zorlanıyor gözüküyor. Birçok şehirde temel çöp ayırma ve tüketici atıklarının geri dönüştürülmesi bile bulunmuyor. Bu konuyla ilgili neler yapıyorsunuz?
Bu, büyük bir sorun. 2000 yılında, Pekin ve Şanghay başta olmak üzere sekiz şehirde çöp ayrıştırmaya yönelik pilot bir proje başlattık. Aradan geçen on altı yılın sonunda program hala başarıya ulaşmadı. Hükümet sürekli olarak bir eylem çağrısı yaptı, evraklar hazırlandı, program basında yer aldı ve liderler ekrana çıktı. Ancak uzun süreli bir mekanizma oluşmadı. Şu anda Guangzhou'da kentsel atıklar için ilk olarak çöpün ayrılması, toplanması ve tasnif edilmesi ve ardından sınıflandırma ve sınıfa göre imha etmeyi içeren bir sistem çözümü üzerinde çalışıyoruz. Sistem uygulamaya girdiğinde, özel sektör teşebbüslerini sisteme katılmaya ve bu sistemi sürdürülebilir kılmaya davet edeceğiz.
Döngüsel ekonominin iyi bir şekilde işleyebilmesi için, çözümleri oluşturmak ve uygulamaya sokmak üzere değer zinciri içerisinde yer alan ortakların yakın bir çalışma içerisinde olması gerekiyor. Çin bu işbirliğini nasıl destekliyor?
Döngüsel ekonomi, hem çevre hem de kaynak sorunlarını çözüyor. Çevre sorunları, kamusal bir sorun. Ancak kaynak sorunu pazarla ilgili bir sorun. Kaynakların geri dönüştürülmesi ancak hükümet ve pazar arasında yapılacak bir işbirliğiyle çözüme ulaşır. Örnek olarak atılan süt kutularını veya cam atıklarını geri dönüştürmek istiyorsak, hükümet düşük katma değerli atığı destekleyerek veya Kapsamlı Üretici Sorumluluğu çözümleri geliştirerek değer zincirinin eksik halkalarını tamamlayabilir.
Çin'in çevre konusundaki çabaları sadece Çin'i ilgilendirmiyor, aynı zamanda tüm dünya üzerinde de etkilere sahip. Bu konuda yeterli uluslararası işbirliği bulunuyor mu?
Döngüsel ekonomiyi destekleyebilmek için uluslararası işbirliğine ihtiyaç duyduğumuzu kesinlikle düşünüyoruz. Diğer ülkelerden ders almamız gerekiyor ama aynı zamanda dünyaya da iyi vaka çalışmalarımızı göstermemiz gerekiyor. Bu nedenle Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve Avrupa gibi gelişmiş ülkelerle çeşitli uluslararası işbirliği platformları kurduk. ABD-Çin Stratejik ve Ekonomik Diyaloğu kapsamında ABD-Çin Çevreci Ortaklıklar Programı bu platformlardan bir tanesi ve bugüne kadar 42 Çevreci Ortaklık kuruldu. Yöneticisi olduğum Yangtze Nehri Deltası Döngüsel Ekonomi Araştırma Merkezi, petrol bazlı malzemeler yerine yerel tarımsal atıklarla çevre dostu şişelerin üretimini destekleme konusunda Coca-Cola Company ile ortaklık yaptı. Kentsel atıkların geri dönüştürülmesi konusunda Japonya ile birlikte çalışmalar yürüttük ve pillerin geri dönüştürülmesi konusunda Almanya ile bir proje başlattık. Başarılı vaka çalışmalarını paylaşma amacıyla, gelişmekte olan ülkelerde döngüsel ekonomiye yönelik yıllık eğitimler de düzenliyoruz.
Geleceğe baktığınızda, döngüsel ekonominin başarısı konusunda iyimser misiniz?
İnsanlar mevcudiyetini sürdürmek ve sürdürülebilir bir şekilde kalkınmak istiyorsa, bunun kesinlikle geliştirmemiz gereken bir şey olduğunu düşünüyorum. Hükümetlerin liderliği, halkın katılımı ve özel teşebbüslerin uygulamaları sayesinde döngüsel ekonominin Çin'de ve tüm dünyada elde sağlanabileceğine kesinlikle inanıyorum.
“Hükümetlerin liderliği, halkın katılımı ve özel teşebbüs uygulamaları sayesinde döngüsel ekonominin Çin'de ve tüm dünyada sağlanabileceğine kesinlikle inanıyorum.”
